The castle is surrounded by the modern city but it's future has been
protected as it was recognized as a UNESCO World Heritage site in 1979.
Grand arches leading to grand empty halls. All the rooms of the castle are open to walk through.
The architecture has influences from the Portuguese, Arabs and Indians,
indicating the peoples that traded with Ethiopia around the time of
Fasilides.
Cages for lions that Fasilides kept to project his power.
ፋሲል መዋኛ በጎንደር ከተማ ከፋሲል ግቢ 2 ኪሎሜተር በስተ ሰሜን ምዕራብ ርቆ የሚገኝ፣ በአጼ ፋሲለደስ ዘመን ተሰረቶ የነበረው የመዋኛ ስፍራ ነው (በአንዳንዶች ዘንድ በቀዳማዊ ኢያሱ ዘመን እንደተሰራ ይጠቀሳል)። በመዋኛ ስፍራው መካከል ላይ ያለው ባለ ሁለት ፎቅ ቤት የአጼ ፋሲል መኖሪያ እንደነበር ይገመታል። በአሁኑ ዘመን፣ ለጥምቀት በዓል የሚያገለግል ሲሆን ውሃ በምድር ውስጥ በተቆፈረ ቦይ ከቀሃ ወንዝ ያገኛል። በድሮ ጊዜ በአየር በተነፋ አቅማዳ እየተንሳፈፉ ሰዎች ይዝናኑ እንደንበርና ሁልጊዜም በውሃ የተመላ እንደነበር ይነገራል። ከአጠገቡ፣ በስተምስራቅ፣ የአጼ ፋሲለደስ ፈረስ የነበረው የዞብል መቃብር ይገኛል።
. 
ፋሲል መዋኛ
ወደ ግቢው ስዘልቅ ደስታዬ ወደር አልነበረውም። በታሪክ የማውቀውንና በህይወቴ ላየው የምጓጓለትን ታላቅ የእምነት ስፍራ በማየቴ በእውነት ሃሴትን አደረኩ። እጅግም ተደነቅኩ።
ኢትዮጵያ በየዘመኑ የነበራትን ስልጣኔ የሚዘክሩ ፤ የሕዝቦቿንም እምነት ለትውልድ የሚያስተላልፉ
በርካታ የታሪክ ማስረጃዎች አሏት። አሁን ያለሁበት ቦታም ከብርቅዬ የእምነት መዘክሮች ውስጥ አንዱ ነው።
ርዕሰ አድባራት ወ ገዳማት አክሱም ፅዮን ማርያም ቤተ ክርስቲያን የዘመነ – አክሱም ቁንጮ የእምነት
ቅርስ ናት። ይህ የደብረ ብርሃን ቅድስት ስላሴ ቤተ ክርስቲያን ደግሞ የጎንደር ዘመን አሻራ ጉልላት ሆኖ
ታሪክን ይዘክራል።
እኔም ከዚህ ቀደም በስራ አጋጣሚ አክሱም ፅዮንን ተሳልሜያለሁ። አሁን ደግሞ ደብረ ብርሃን ስላሴን
ለማየት ታደልኩ። ለዚህ ነው እንግዲህ ወደ ቤተ ክርስቲያኑ ግቢ ስገባ ውስጤ ሃሴትን ያደረገው።
እኔና የሬድዮ ፋና ጋዜጠኛ ከሾፌሩ ከግርማይ ጋር ሆነን ወደ ቤተ ክርስቲያኑ ያቀናነው ጀንበር ዘቅዘቅ ስትል
ነበር – ሰዓቱን በእርግጠኝነት ባላስታውስም 11 ሰዓት ገደማ ይሆናል። በድንጋይ ካብ የተሠራውን አፀድ -
ዘልቀን ስንገባ ቤተክርስቲያኑ ፊት ለፊት ይታያል። በስፍራው ለሚመሰገነው አምላክ የስግደት ሰላምታ አቅርበን ወደ
ግቢው ዘለቅን።
በግቢው ውስጥ ያሉት እድሜ ጠገብ ዛፎች ለቤተ ክርስቲያኑ ተጨማሪ ግርማ ሞገስ ሆነውታል። እጅግ
የሚማርከው ለምለም መስክ ደግሞ ሌላ የአይን ምግብ ። ፀሐይዋ ውሎዋን አጠናቅቃ ወደ ማደሪያዋ ልታቀና
እየተጣደፈች ቢሆንም ጨረሮቿ ግን በዛፎቹ ቅርንጫፎች ሰንጥቀው እያለፉ ብርሃናቸውን በቤተ- ክርስቲያኑ ጣሪያና
ገድግዳ ላይ አሳርፈዋል፡፡ ዛፎቹ በነፋስ ሲወዛወዙ በቤተ ክርስቲያኑ ላይ ከሚታየው የብርሃን ትዕይንት ጋር ተዳምሮ
ልብን ይማርካል።
በአፀዱ በር ግራና ቀኝ ተቀምጠው ስለቀደሙት ቅዱሳን መንፈሳዊ ህይወት ሲጨዋወቱ ከነበሩት ሁለት ሰዎች
ድምፅ ውጪ የሰው ድምፅ አይሰማም። ከየዛፎቹ ላይ የሚሰማው የአእዋፋት ህብረ – ዝማሬ ደግሞ ፍፁም የሆነ
የደስታ እርካታን ይሰጣል።
የቤተ- ክርስቲያኑ በር ተከፍቷል። «ለአገልግሎት ተከፍቶ ይሆን ?» ስል አሰብኩ። እየተሳለምን ወደ ቤተ
ክርስቲያኑ ውስጥ ተመለከትን። ሰዎች አሉ። የውጭ አገር ጐብኚዎች ናቸው። አስጎብኚው በረዥም እንጨት ወደ
ጣሪያና ግድግዳው እያመላከተ ያብራራል፤ ጎብኝዎችም በአንክሮ ይከታተሉታል።
እኛም በቤተ-ክርስቲያኑ ጥቂት ቆይታ አደረግን። ስለ ደብረ ብርሐን ቅድስት ስላሴ ቤተ ክርስቲያን ከብዙ በጥቂቱ አወቅን።
ይህ ቤተ – ክርስቲያን በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋህዶ ቤተ - ክርስቲያን ታሪክ ከፍተኛ ስፍራ ከሚሠጣቸው
የእምነት ቦታዎች ውስጥ አንዱ ነው። በዚህም የተነሳ ጐንደርን የረገጠ ጎብኚ የፋሲል አንባን እንደሚያይ ሁሉ
ደብረ- ብርሃን ስላሴንም መዳረሻው ያደርጋል።
የደብረ – ብርሃን ስላሴ ቤተ -ክርስቲያን ከፋሲል ግቢ ሰሜን ምሥራቅ አቅጣጫ በሁለት ኪሎ ሜትር ላይ ይገኛል- እዚያው ጎንደር ከተማ ውስጥ ማለት ነው።
ቤተክርስቲያኑን ያሳነፁት ከጎንደር ዘመን ነገሥታት አንዱ የነበሩት አድያም ሰገድ እያሱ
(ከ1682-1706ዓ.ም የነገሱ) ናቸው። አድያም ሰገድ ቤተክርስቲያኑን ያሠሩት በፋሲል አምባ ቤተመንግሥታቸውን
ባስገነቡበት የግንባታ ቁሳቁስ – በድንጋይ፣ በኖራና በእንጨት ነው።
በታሪክ እንደሚነገረው በሸዋ በዓፄ ዘርዓ ያዕቆብ ዘመነ ንግሥና ( ከ1434- 1468 ዓ. ም ) በሸዋው
ደብረ ብርሃን ውስጥ ብርሃን ከሰማይ በመውረዱ ቤተክርስቲያኑ ደብረ ብርሃን- የብርሃን ተራራ ተባለ።
ከ200 ዓመታት በኋላ ደግሞ አድያም ሰገድ እያሱ ያሠሩት የጎንደር ሥላሴ ቤተክርስቲያንም ደብረ ብርሃን
የሚል መጠሪያ ተሰጠው፡፡«ደብረ ብርሃን» የሚለውንና የሸዋው ደብረ ብርሃን ሥላሴ ቤተክርስቲያን የሚጠራበትን
የኖረውን ስያሜ የጎንደሩ በማግኘቱም ለሸዋው ደብረ ብርሃን ሥላሴ በየዓመቱ ግብር – ስጦታ ያበረክት እንደነበር
ከአንድ ጽሑፍ ላይ ተመልክቻለሁ።
ደብረብርሃን ሥላሴ በጎንደር ዘመን ከተገነቡ አብያተ ክርስቲያናት ሁሉ ያኔ እንደተገነባ ሆኖ ዛሬ ላይ
የደረሰ ብቸኛው የእምነት ቦታ ነው። በታሪክ እንደተመዘገበው የጎንደር ማዕከላዊ መንግሥት ተዳክሞ፤ የመሳፍንት ዘመን
እንደመጣ መሐዲስቶች ጎንደርን መዝብረዋታል፤ ክፉኛም አድቅቀዋታል።
ታዲያ በዚያን ወቅት ወራሪዎቹ በጎንደር የሚገኙ አብያተ ክርስቲያናትን ሁሉ አቃጠሉ። ቅርሶችንም አወደሙ።
ይሁንና ደብረ ብርሃን ሥላሴ ቤተክርስቲያንን ብቻ ማቃጠል ሳይቻላቸው ቀረ። የዚህ ምክንያቱ ደግሞ መሐዲስቶቹ
ቤተክርስቲያኑን ሊያቃጥሉ ወደ ሥፍራው እንደደረሱ የንብ መንጋ ግቢውን ሞልቶት፤ ከቤተክርስቲያኑ በር ፊት ለፊትም
ሊቀመላዕክት ቅዱስ ሚካኤል የእሳት ሰይፍ ይዞ በማየታቸው ሳያቃጥሉት ተመልሰዋል የሚል አፈ ታሪክ ይነገራል።
ቤተክርስቲያኑ ከዚያ የጥፋት ዘመን አልፎ ታዲያ ታሪክን እየዘከረ ይገኛል። ዕድሜ ጠገብ ቢሆንም የያኔውን
የሕንፃ ኪን ቁልጭ አድርጎ ያሳያል። የሬክታንግል ዓይነት ቅርጽ ያለው ሲሆን በኖህ መርከብ አምሳያ እንደተሠራም
ይነገራል።
በጌጠኛ አሠራር የተዋቡት እና ለዘመን መፈራረቅ እጅ ያልሰጡት በርና መስኮቶች ያስደምማሉ። ከውበታቸው የጠንካሬያቸው ፤ ከጥንካሬያቸው ስፋትና ቁመታቸው ያስደንቃል።
የቤተክርስቲያኑ ውስጥም እንዲሁ እጅጉን ያማረ ነው- ጣሪያና ግድግዳው በዚያ ዘመን በተሳሉ ሥዕሎች ያሸበረቀ
ነው። የቅድስትሥላሴን ጨምሮ ክርስቶስ ኢየሱስ በምድር ላይ የነበረውን ቆይታ የሚያሳዩ የቅድስት ድንግል ማርያምን፣
የፃድቃንንና የሰማዕታትን መንፈሳዊ ሕይወት የሚያሳዩ ሥዕሎች በግድግዳው ላይ ይታያሉ።
በፊት ለፊት የሚታየው የኢየሱስ የሥነ ስቅለት ምስልና በጣሪያው ላይ የሚታዩት በመቶዎች የሚቆጠሩ የመላዕክት
ምስሎችም የዘመናት የኪነ ጥበብ አሻራ ሆነው እስከዛሬ ዘልቀዋል።ቤተክርስቲያኑ በአሁኑ ወቅት መንፈሳዊ አገልግሎት
እየሰጠ ነው። ይሁንና እድሜው በገፋ ቁጥር አሉታዊ ተጽዕኖ ያርፍበታልና ቅርጽነቱ ተጠብቆ እንዲቆይ የሚያስችሉ
አማራጮች ቢታዩ መልካም ነው እላለሁ።
ይህ የእምነት አምባ በእውነት ያስደንቃል። የኦርቶዶክስ ሃይማኖት ቅርስ ብቻ ሳይሆን የመላ የኢትዮጵያውያን
የታሪክ ሐውልትም ሆኖ የቱሪስት መዳረሻ ሆኗል። የኢትዮጵያ ቤተክርስቲያን ሊቃውንትን የሚያፈራ የትምህርት ማዕከልም
ነው። ጊዜ አጥሮን ሳንጎበኘው ቀረን እንጂ በዙሪያው እጅግ በርካታ የአብነት ሊቃውንት እና ደቀ መዛሙርት እንዳሉም
ተነግሮናል።
ሊለዩት የሚከብደውን ይህንኑ አስደናቂ የታሪክ እና የእምነት ቅርስ ከጥቂት ቆይታ በኋላ ልንሰናበት ነው፡፡
በቤተክርስቲያኑ ጥንታዊነት፤ በቅርሶቹም ዕፁብ ድንቅነት ፤በግቢው ግርማ ሞገስና ድባብ ተደንቀን፤ ለአዕምሯችን
ጣፋጭና አይረሴ ትውስታን ሰንቀን ግቢውን ተሰናበትን።
